สถานที่ติดต่อ: ต.แสงภา อ.นาแห้ว จ.เลย 42170 

โทรศัพท์ : 09-42392498(ที่ทำการ),0860664147(หน่วยฯภูหัวฮ่อม) 

หัวหน้าอุทยานแห่งชาติ : นายสาคร นาชัย 

อัตราค่าบริการเข้าอุทยานแห่งชาติ 
ชาวไทย : ผู้ใหญ่ 20 บาท เด็ก 10 บาท 
ชาวต่างชาติ : ผู้ใหญ่ 100 บาท เด็ก 50 บาท 

อุทยานแห่งชาติภูสวนทราย (นาแห้ว) ตั้งอยู่ในเขตอำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย ครอบคลุมพื้นที่ 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลนาแห้ว ตำบลแสงภา ตำบลเหล่ากอหก อำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย มีเนื้อที่ประมาณ 73,225 ไร่ หรือ 117.16 ตารางกิโลเมตร ด้วยสภาพขุนเขาที่สูงสลับซับซ้อนกันในพื้นที่ อำเภอนาแห้ว ประกอบกับเป็นผืนป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์ สภาพป่าโดยส่วนใหญ่เป็นป่าดิบชื้น ซึ่งมีที่ราบน้อย จุดที่สูงที่สุดประมาณ 1,408 เมตร จากระดับน้ำทะเล สภาพอากาศค่อนข้างเย็นสบายตลอดปี เนื่องจากความสมบูรณ์ของป่าธรรมชาติซึ่งมีพันธุ์ไม้อยู่หนาแน่น ในช่วงฤดูหนาวอากาศค่อนข้างจะหนาวเย็น 

ป่าผืนนี้เป็นส่วนหนึ่งของป่าสงวนแห่งชาติป่าภูเปือย ป่าภูขี้เถ้า และป่าภูเรือ ตามกฎกระทรวงที่ 1041 (พ.ศ. 2527) ออกตามความในพระราชบัญญัติ พ.ศ. 2507 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับที่ 101 ตอนที่ 69 วันที่ 30 พฤษภาคม 2527 เป็นป่าโครงการไม้กระยาเลย บ้านนาท่อน-บ้านบุ่ง (ลย.8) ตอนที่ 7 และ 8 ผ่านการคัดเลือกเพื่อให้ตัดฟันไม้ออกแล้ว แต่ราษฎรตำบลแสงภา ได้รวมตัวกันเมื่อเดือนธันวาคม 2530-มกราคม 2531 คัดค้านมิให้ทำไม้ออกทางราชการได้พิจารณาเกี่ยวกับเรื่องนี้แล้วเห็นชอบตามราษฎรจึงระงับการทำไม้ไว้ก่อน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2532 ได้มีพระราชกฤษฎีกายกเลิกการทำไม้ตามสัมปทานเสียทั้งหมด จึงเป็นการยุติการทำไม้ออกตามสัมปทานโดยสิ้นเชิง 

การจัดตั้งป่าผืนนี้ให้เป็นป่าอนุรักษ์ในรูปอุทยานแห่งชาติ เนื่องจากกองอำนวยการพัฒนาพื้นที่เพื่อความมั่นคง อำเภอนาแห้ว ฝ่ายทหาร เริ่มแรกต้องการให้เป็นปอดของสมาชิกราษฎรอาสาป้องกันชายแดน แต่เมื่อตระหนักถึงประโยชน์ในการพักผ่อน ในลักษณะป่าเขาลำเนาไพรแล้ว เห็นว่าน่าจะอำนวยประโยชน์แก่ราษฎรโดยทั่วกันอีกด้วย จึงตัดสินใจหาลู่ทางกำหนดให้ป่านาแห้วเป็นอุทยานแห่งชาติ ประกอบกับเนื่องในโอกาสครบ 3 รอบ หรือ 36 พระชนมพรรษาของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ในวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2534 ซึ่งกรมป่าไม้เห็นชอบด้วยเป็นอย่างยิ่ง และตอบสนองความต้องการอนุรักษ์ป่าผืนนี้อย่างจริงจัง 

การสำรวจเบื้องต้นบนส่วนหนึ่งของพื้นที่จึงเริ่มขึ้น เพื่อให้ได้ข้อมูลต่างๆ มาประกอบการพิจารณาของคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติและคณะกรรมการชุดอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติโดยได้พระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าภูเปือย ป่าภูขี้เถ้า และป่าภูเรือ ในท้องที่ตำบลแสงภา ตำบลเหล่ากอหก และตำบลนาแห้ว อำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย ตามราชกิจจานุเบกษา เล่ม 111 ตอนที่ 52ก หน้า 54-56 เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2537 โดยใช้ชื่อว่า อุทยานแห่งชาตินาแห้ว นับเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 79 ของประเทศ 

ต่อมาเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2549 กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ได้พิจารณาชื่ออุทยานแห่งชาติให้มีความเหมาะสม สอดคล้องกับจุดเด่น และศักยภาพที่สำคัญของพื้นที่ที่จัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ จึงเปลี่ยนชื่ออุทยานแห่งชาตินาแห้ว เป็นอุทยานแห่งชาติอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย 

จากสภาพภูมิอากาศคงที่ มีความชื้นสูง ทำให้ป่าที่อุทยานแห่งชาติภูสวนทรายมีความหลากหลายทางชีวภาพ มาก กับฤดูฝนที่ค่อนข้างยาวนาน ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ตั้งแต่แบคทีเรีย เห็ด พืชชั้นต่ำจน ถึงพันธุ์พืชนานาชนิดรวมทั้งสัตว์ป่า เป็นระบบนิเวศทางธรรมชาติที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์และรักษา ทั้งสังคมของสิ่งมีชีวิตความหลากหลายชนิดและความสมบูรณ์ของแหล่งพันธุกรรมตามธรรมชาติ เพื่อความยั่งยืนตลอดไป 

อุทยานแห่งชาติภูสวนทรายเป็นส่วนหนึ่งของป่าสงวนแห่งชาติ ป่าภูเปือย ป่าภูขี้เถ้า ป่าภูเรือตั้งอยู่ระหว่างเส้นรุ้งที่ 17 ํ 28’ 40” เหนือ และเส้นแวงที่ 100 ํ 03’ 30” ถึง 101 ํ 03’ 30” ตะวันออก ตั้งอยู่ในเขตอำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย มีอาณาเขตครอบคลุมพื้นที่ 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลแสงภา ตำบลเหล่ากอหก ตำบลนาแห้ว มีเนื้อที่ประมาณ 117.16 ตารางกิโลเมตร หรือ 73,225 ไร่ 

ทิศเหนือ จดแม่น้ำเหืองป่าหมัน แม่น้ำเหือง (ซึ่งเป็นแม่น้ำเขตประเทศไทย 
และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ) บ้านห้วยน้ำผัก 
บ้านบ่อเหมืองน้อย จุดเหนือสุดที่พิกัด QV 47 100438 

ทิศตะวันออก จดแม่น้ำเหือง บ้านเหมืองแพร่ จุดตะวันออกสุดพิกัดที่ QV 47 186364 

ทิศใต้ จดแม่น้ำแพร่ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1268 ด่านซ้าย – ร่มเกล้า 
ใต้สุดพิกัดที่ QV 47 095329 

ทิศตะวันตก จดลำห้วยสีดา บ้านเหล่ากอหก บ้านนาผักก้าม บ้านนาเจริญ ตะวันตก 
สุดพิกัดที่ QV 47 020400 

73225.00 ไร่

ภูมิประเทศในพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูสวนทรายเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนตามแนวชายแดนไทย-ลาว สันเขามีลักษณะเป็นที่ราบสูง มีความลาดเท ตั้งแต่ 2 เปอร์เซ็นต์ จนถึงมากกว่า 50 เปอร์เซ็นต์ ด้านตะวันตกซึ่งเป็นพื้นที่ป่าผืนใหญ่ จะมีความลาดชันมาก พื้นที่ราบเชิงเขาเกือบจะไม่มี ด้านตะวันออกจะมีความลาดชันน้อย ลาดเทลงไปทางด้านตะวันออกมีที่ราบเชิงเขาอยู่บ้าง พื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ตั้งแต่ 600 - 1,408 เมตร มีภูตีนสวนทรายเป็นยอดเขาสูงสุด เป็นแหล่งน้ำน้ำลำธารของแม่น้ำเหือง แม่น้ำแพร่ และแม่น้ำภา 

อากาศค่อนข้างเย็นสบายตลอดปี เนื่องจากความสมบูรณ์ของป่าธรรมชาติซึ่งมีพรรณไม้อยู่หนาแน่น ในช่วงฤดูหนาวอากาศจะหนาวเย็นมาก จนเกิดน้ำค้างแข็งเกาะยอดหญ้า หรือที่เรียกว่า “แม่คะนิ้ง”

จากการศึกษาและสอบถามราษฎรในท้องถิ่น ทราบว่าบริเวณเขตป่าอุทยานแห่ง ชาติภูสวนทรายเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าหลากหลายชนิด พอจำแนกได้ดังนี้

1)สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ( Mammals ) เลียงผา เก้ง เสือ โคร่ง หมีควาย หมีป่า
หมูป่า หมาป่าหมูหริ่ง อีเห็น เม่น บ่าง ลิง พญากระรอกดำ กระแต สัตว์แทะ (Rodent ) ป่าอุทยานแห่งนี้มีเม่นชนิดหนึ่งที่ชาวบ้านเรียกว่าตัวหอน ( เม่นเล็ก หรือ เม่นหางยาว ) มีลักษณะคล้ายเม่นอยู่เป็นกลุ่มออกหากินกลางคืน อาศัยอยู่ตามซอกหิน ถ้ำ โพรงหิน

2) นก (Avises) อุทยานแห่งชาติภูสวนทรายถือเป็นป่าที่ยังมีความอุดมสมบูรณ์ มีพรรณไม้นานาชนิด ซึ่งหลายชนิดเป็นอาหารของสัตว์น้อย – สัตว์ใหญ่ ที่อาศัยอยู่ในป่าแห่งนี้ ฉะนั้นป่าอุทยานแห่งชาติภูสวนทรายจึงเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของนกนานาชนิด เช่น นกกองกอด หรือ นกแว่น ลักษณะเด่นคือ ที่ขามีเดือยมากกว่า 1 เดือย มีหางคล้ายนกยูง ไก่ฟ้าหลังเทา ไก่ฟ้าพญาลอ เหยี่ยว กา นกกระจิบ นกกระโดน นกกาหว่า ไก่ป่า นกเขาชนิดต่างๆ นกกะลิงเขียด นกกระยาง นกกระปูด นกตบยุง นกไต่ไม้ นกแก้ว นกกางเขน นกเค้าแมว นกกระเต็น นกพญาไฟ ฯลฯ

3) สัตว์เลื่อยคลาน ( Reptiles ) มีหลายชนิดเช่น ตะกวด (แลน) เหี้ย (ตะกวดน้ำ) เต่าเดือย เต่าปูลู กิ้งก่า แย้ จิ้งเหลน ตัวนิ่ม งูชนิดต่างๆทั้งที่มีพิษและไม่มีพิษมักจะอาศัยอยู่ในป่าเบญจพรรณ

4) สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ (Amphibians ) กบภูเขา แอ๊ว เขียด ปาด อึ่งอ่าง คางคก กะท่าง (Salamandridea) หรือจักกิ้มน้ำ จักก่าน้ำ

5) แมลง (Insect ) มีผีเสื้ออยู่หลายชนิดอยู่ในป่าทุกประเภท มี ตั๊กแตน แมลงปีกแข็ง เช่น ด้วงหนีบด้วงก่วง ด้วงเจาะไม้ มวน หนอน บุ้งชนิดต่างๆ ต่อ แตน ผึ้ง ฯลฯ

6) ปลา (Fishes ) พบในลำน้ำเหือง ลำน้ำแพร่และตามลำห้วยเล็กๆ ปลาน้ำจืดที่อยู่อาศัยในลำห้วยมีพวกปลาประเภทที่มีเกล็ด เช่น ปลานิน ปลาไน ปลาช่อน ปลาหมอ ปลาขาว ปลากระดี่ ปลาจาด ปลาซิว ปลากั้ง หรือ ปลาช่อนชนิดหนึ่ง ปลาผั่น ปลาไหล ปลาอีด ปลาดุก และหลาติดหิน ที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำเหืองที่มีความลาดชันมาก บริเวณน้ำตกและปลาขนาดเล็กอื่นๆ 

การคมนาคมและการเข้าถึงอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย การคมนาคมที่สะดวกที่สุดคือการคมนาคมทางรถยนต์ ในการเข้าถึงอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย สามารถเข้าถึงได้ 3 เส้นทาง คือ

1. จากจังหวัดเลย ใช้เส้นทางหมายเลข 203 ระยะทาง 68 กิโลเมตร ถึงแยกบ้านโคกงามเลี้ยวขวาตามเส้นทางหมายเลข 203 ระยะทาง 12 กิโลเมตร ถึงอำเภอด่านซ้าย เลี้ยวขวาตามเส้นทางหมายเลข 2113 ไปอีก 32 กิโลเมตร ถึง อ. นาแห้ว ไปอีก 2 กิโลเมตร ถึงบ้านเหมืองแพร่ เลี้ยวซ้ายตามเส้นทางหมายเลข 1268 ผ่านบ้านแสงภา อีกประมาณ 7 กิโลเมตร และเลี้ยวขวาตามเส้นทางหมายเลข 1268 หลักกิโลเมตร 0 อีกประมาณ 3 กิโลเมตร ถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย

2. จากกรุงเทพฯ – หล่มสัก จ. เพชรบูรณ์ ใช้เส้นทางจาก อ. หล่มสัก ใช้เส้นทางหมายเลข 203 ถึงบ้านโป่งชี เลี้ยวซ้ายตามเส้นทาง 2014 ถึงอำเภอด่านซ้าย เลี้ยวซ้ายตามเส้นทางหมายเลข 2113 ไปอีก 32 กิโลเมตร ถึง อ. นาแห้ว ไปอีก 2 กิโลเมตร ถึงบ้านเหมืองแพร่เลี้ยวซ้ายตามเส้นทางหมายเลข 1268 ผ่านบ้านแสงภา อีกประมาณ 7 กิโลเมตร และเลี้ยวขวาตามเส้นทางหมายเลข 1268 หลักกิโลเมตร 0 อีกประมาณ 3 กิโลเมตร ถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย

3. จากจังหวัดพิษณุโลก – อำเภอชาติตระการ – บ้านบอภาค ถึงกิโลเมตรที่ 50 เลี้ยวขวาเส้นทางหมายเลข 1268 ผ่านบ้านร่มเกล้า ผ่านตำบลเหล่ากอหก อีกประมาณ 13 กิโลเมตร ถึงหลักกิโลเมตร 0 และเลี้ยวซ้ายอีกประมาณ 3 กิโลเมตร ถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย